Czym jest zachowek i komu przysługuje?
Instytucja zachowku służy ochronie interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy wymienionych w art.991 § 1 k.c., przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości ich udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniu z tego tytułu. (Wyrok SN z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt. V CSK 385/12).
Krąg uprawnionych do zachowku określa art. 991 § 1 kodeksu cywilnego do zachowku uprawnieni są:
- zstępni,
- małżonek,
- rodzice spadkodawcy.
Z ograniczeniem, że zachowek przysługuje im tylko wtedy, gdyby byli oni powołani do spadku z ustawy. Jak wynika z powyższego o tym, kto jest uprawniony do zachowku stanowi kolejność powołania do spadku zgodnie z dziedziczeniem ustawowym.
Dlatego też uprawnionymi do zachowku są przede wszystkim dzieci i małżonek spadkodawcy. Gdyby dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, wówczas do zachowku uprawnionymi są wnuki spadkodawcy. Osoby przysposobione przez spadkodawcę traktuje się na równi z jego zstępnymi.
Uprawnionymi do zachowku mogą być również rodzice spadkodawcy, ale wyłącznie wtedy gdy spadkodawca nie miał zstępnych.
Uprawnionymi do zachowku nie są:
- Osoby, które z mocy samych przepisów prawa uważane są za takie, które nie dożyły otwarcia spadku, czyli te, które zrzekły się dziedziczenia, uznano je za niegodne, odrzuciły spadek jaki przypadł im z ustawy. Odrzucenie spadku, który przypadał na mocy testamentu nie pozbawia możliwości dochodzenia zachowku.
- Osoby, które zostały w testamencie wydziedziczone, z powodu, np. Spadkobierca pozbawiony zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
- Małżonek, który został wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego wyłącznej winy, a żądanie było w pełni uzasadnione.
Wysokość zachowku uzależniona jest od:
- Gdy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy oraz uprawniony jest zstępnym małoletnim należą się udziały w wysokości 2/3 udziału spadkowego, który przypadałby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym,
- Pozostałym uprawnionym przysługują udziały w wysokości 1/2 wartości udziału spadkowego