Umowa darowizny jest czynnością prawną. Na jej mocy darczyńca zobowiązuje się do jednostronnego i bezpłatnego świadczenia z własnego majątku na rzecz obdarowanego. Świadczenie to może polegać na przeniesieniu prawa własności. Obdarowany zobowiązany jest do świadczenia na rzecz darczyńcy w zamian za otrzymaną darowiznę.
Kodeks cywilny przewiduje możliwość odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności.
W praktyce często zdarza się, że rodzice na mocy umowy darowizny przenoszą własność nieruchomości na swoje dzieci. Mają tym samym nadzieję, że dzięki przekazaniu nieruchomości dzieci będą wspólnie z nimi w niej zamieszkiwały. Zdarza się jednak, że poprzez ciągłe konflikty jakie powstają między darczyńcą a obdarowanym wspólnie zamieszkiwanie staje się niemożliwe.
W związku z przestawioną sytuacją obdarowany wyprowadza się z darowanej nieruchomości, którą postanawia wynająć osobom trzecim.
Czy takie działanie stanowi przesłankę odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności?
Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego rażącą niewdzięcznością są, m.in. następujące zachowania:
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., sygn. akt IV CSK 113/11: ,,Rażącą niewdzięczność w rozumieniu art. 898 § 1 k.c. musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Czynami świadczącymi o rażącej niewdzięczności obdarowanego są: odmówienie pomocy w chorobie, odmowa pomocy osobom starszym, rozpowszechnianie uwłaczających informacji o darczyńcy, pobicia czy ciężkie znieważenia.
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., sygn. akt I CSK 278/11: ,,Rażąca niewdzięczność występuje niewątpliwie w przypadku, gdy obdarowany dopuszcza się względem darczyńcy rozmyślnie nieprzyjaznych aktów, przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, czci oraz mieniu, a także gdy obdarowany narusza obowiązki wynikające ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą, np. odmawia pomocy w czasie choroby mimo oczywistej możliwości jej udzielenia.”
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., sygn. akt II CKN 301/98: Z samego pojęcia niewdzięczności wynika, że podpada pod nią jedynie taka czynność obdarowanego, która skierowana była przeciwko darczyńcy ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze, że natomiast wyłączone są krzywdy nie zamierzone, popełnione w uniesieniu czy rozdrażnieniu, wywołane zachowaniem się czy działaniem darczyńcy. Czyny dowodzące niewdzięczności muszą świadczyć o znacznym napięciu złej woli obdarowanego, co podkreślił ustawodawca w słowach "rażąca niewdzięczność". Nie uzasadnia odwołania darowizny dopuszczenie się przez obdarowanego takich czynów względem darczyńcy, które w danych warunkach nie wykraczały poza zwykłe wypadki życiowych konfliktów.”
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2014 r., sygn. akt I CSK 556/13: ,,Darowizna wytwarza stosunek etyczny między darczyńcą a obdarowanym, wyróżniający się moralnym obowiązkiem wdzięczności. Pogwałcenie tego obowiązku przez dopuszczenie się ciężkich uchybień opatrzone jest sankcją prawną, przewidzianą w art. 898 § 1 k.c., w postaci prawa odwołania darowizny. Warunkiem tego prawa jest, aby obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności. Taką kwalifikowaną postać ma dopiero takie zachowanie się obdarowanego, które w świetle istniejących reguł moralnych i prawnych świadczy nie tylko o niewdzięczności, ale o kwalifikowanym jej stopniu.
Czy wykonywanie prawa własności, jakim jest rozporządzanie własną nieruchomością będzie przesłanką do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności?
Odpowiedzi na powyższe pytanie udzieli Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2004 r., sygn. akt III CK 63/04: ,,Nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że wykonywanie prawa otrzymanego przez obdarowanego jest rażącą niewdzięcznością wobec darczyńcy.”
Zatem jak wynika z przedstawionego powyżej wyroku, wynajem nieruchomości będącej przedmiotem darowizny osobom trzecim nie wypełnia przesłanki do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności.