Dziedziczenie gospodarstw rolnych na podstawie poniższych przepisów ma zastosowanie do spadków otwartych przed 14 lutego 2001 roku. Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż przepisy kodeksu cywilnego dotyczące dziedziczenia gospodarstw rolnych są niekonstytucyjne.
Zgodnie z art. 1059 kodeksu cywilnego spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:
- stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej,
- mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej,
- są małoletni, bądź pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół,
- są trwale niezdolni do pracy.
Jak wynika z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1990 w sprawie warunków dziedziczenia ustawowego gospodarstw rolnych uznaje się, że spadkobierca ma przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, uprawniające do dziedziczenia z ustawy gospodarstwa rolnego, jeżeli ukończył zasadniczą lub średnią szkołę rolniczą, albo szkołę ekonomiczną o specjalności przydatnej do prowadzenia produkcji rolnej lub ukończył szkołę wyższą o kierunku rolniczym lub ekonomiczną, jeżeli kierunek ukończonych studiów daje przygotowanie do prowadzenia produkcji rolnej bądź uzyskał przygotowanie zawodowe do pracy w rolnictwie w drodze doskonalenia zawodowego prowadzonego przez uprawnione do tego zakłady pracy, jednostki organizacyjne i inne osoby prawne i fizyczne, bądź też wykaże się pracą w gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej przez okres co najmniej roku.
Pobieranie nauki lub uczęszczanie do szkoły w tym do szkoły wyższej uprawnia spadkobiercę do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, jeżeli nie miał stałego zatrudnienia lub innego stałego źródła dochodów.
Natomiast spadkobierców gospodarstwa rolnego uważa się za trwale niezdolnych do pracy, jeżeli:
- osiągnęli wiek- kobiety lat 60, mężczyźni lat 65 i nie wykonują stale pracy, która stanowiłaby dla nich główne źródło utrzymania, lub
- zostali zaliczeni do I lub II grupy inwalidów w trybie i na zasadach określonych w przepisach o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., sygn. akt II CSK 37/10 określa czym jest praca wykonywana bezpośrednio przy produkcji rolnej: ,,Pracą wykonywaną bezpośrednio przy produkcji rolnej w rozumieniu art. 1059 pkt 1 k.c. jest praca związana z ziemią jako podstawowym środkiem produkcji, a zatrudniona bezpośrednio przy produkcji rolnej jest każda osoba, której praca ma bezpośredni związek z zadaniami wytwórczymi konkretnego gospodarstwa rolnego."
Możliwe jest również zastępcze dziedziczenie gospodarstw rolnych z ustawy zarówno przez wnuki i dalszych zstępnych spadkodawcy jak i przez rodzeństwo spadkodawcy i dzieci rodzeństwa spadkodawcy.
Gdyby ani małżonek spadkodawcy, ani żaden z jego krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy nie odpowiadał warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego albo jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby, które w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy, gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych.