Jak wynika z kodeksu cywilnego spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:
- stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej,
- mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej,
- są małoletni, bądź pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół,
- są trwale niezdolni do pracy.
Możliwe było także dziedziczenie zastępcze przez wnuki i dalszych zstępnych spadkodawcy, jak i również przez rodzeństwo spadkodawcy i dzieci rodzeństwa spadkodawcy.
Dziedziczenie na powyższych zasadach ma zastosowanie do spadków otwartych przed 14 lutego 2001 roku. Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż przepisy kodeksu cywilnego dotyczące dziedziczenia gospodarstw rolnych są niekonstytucyjne. Od tego momentu dziedziczenie gospodarstw rolnych odbywa się na zasadach ogólnych.
Obecnie spadkobiercy nabywają gospodarstwo rolne na zasadach ogólnych. Bez znaczenia jest fakt nieposiadania przez nich kwalifikacji rolniczych. Przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nie stosuje się w sytuacji dziedziczenia oraz zapisu windykacyjnego.
Nabycie ustawowe zachodzi wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu.
W grupie I do dziedziczenia powołani są: dzieci i małżonek spadkodawcy.
W grupie II są to: małżonek, rodzice, rodzeństwo spadkodawcy oraz zstępni rodzeństwa spadkodawcy.
W grupie III natomiast: dziadkowie spadkodawcy oraz zstępni dziadków spadkodawcy.
W grupie IV są to: pasierbowie spadkodawcy.
W grupie V są to: gmina i Skarb Państwa.
Co w sytuacji, gdy spadkodawca pozostawi po sobie testament?
Jak wynika z art. 2a. ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nabywcą nieruchomości może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jeżeli nabywana nieruchomość rolna albo jej część ma wejść w skład wspólności majątkowej małżeńskiej wystarczające jest, gdy rolnikiem indywidualnym jest jeden z małżonków.
Nabycie nieruchomości rolnej przez podmioty inne niż wskazane powyżej dziedziczenie może nastąpić za zgodą Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, która wyrażona zostaje w drodze decyzji administracyjnej, wydanej na wniosek zbywcy lub osoby fizycznej zamierzającej utworzyć gospodarstwo rodzinne.
Krajowemu Ośrodkowi Wspierania Rolnictwa przysługuje bowiem prawo wykupu nieruchomości rolnej. Instytucja ta nie jest stosowana, gdy:
- zachodzi dziedziczenie ustawowe,
- osoba dziedzicząca jest rolnikiem indywidualnym,
- osoba dziedzicząca jest osobą bliską spadkodawcy